Finsaluto?

 

la 

arbaro

 frue verdas

abunde kreskas

fine mortas

 

ĉio fluas

eterne
vivas



December the 15th- 155th anniversary of the birth of L.L. Zamenhof, founder of Esperanto

   
                     (picture http://data.onb.ac.at/rec/baa12552110)
   

Most people today have heard about Esperanto and when asked, they will soon tell you, that it is the international language, the project that never worked out.
Really? Lets start from the beginning.

Since the “Tower of Babel” people have dreamed about a common language which could be understood by everyone, everywhere. Hundreds of attempts were made to create a universal language, especially at the end of the 19th century. The most known at this time was “Volapük” created by the German catholic priest J.M. Schleyer around 1880.
At the same time Zamenhof worked hard on the basic structure of what later became Esperanto, the most successful constructed language ever.

Ludwik Lejzer Zamenhof was born in 1859 as first child in a Lithuanian Jewish family in Białystok (today Poland) which at that time was occupied by the Russian Empire. In the small city, Poles, Russians, Germans, Lithuanians and Jews lived together. As a boy, he noticed that they often quarrelled with each other due to language misunderstandings. Perhaps they wouldn’t do so if they could understand each other, he mused.
His father, a book censor and language teacher, taught him additionally to his various home languages German and French what also increased his general interest in languages. For six years at the Philological Gymnasium he also learned Latin and Greek, studied English and became a keen Polyglot who thought quite seriously about a common language.

At the end of his school time he had created a kind of pre- Esperanto, in which he and his friends already communicated with and sung together. However, before he could dedicate himself further to a universal language, his father wanted him to study medicine in Moscow. He excelled in his study and after he finished, he started to work as a doctor in Warsaw, and soon specialized as an oculist. Life was hard then but still he managed again to work on his idealistic project. With the help of his future father in law he finally published the result of his study, a booklet called “Lingvo Internacia” in a Russian edition. It was published not under his name, but under the pseudonym Doctor Esperanto (the one who hopes), the later official name of that new language. In the booklet were the 16 grammatical rules and the first 900 word roots made out of Germanic, Slavic and Latin languages which have grown to about 20 000 today.

At this time the undergraduate and later distinguished linguist Richard Geoghegan was studying Chinese at the Balliol College in Oxford where he came across this new language. As the first English speaker he learnt in no time Esperanto from a German copy and corresponded in it with Zamenhof himself. He than translated the booklet of Zamenhof into English.
Soon followed editions in other languages. The new idea spread fast and far, the idealistic dream became an international issue.

In 1905 for the first time 700 participants from 22 countries met at the first Universala Kongreso de Esperanto, the World Congress of Esperanto, in Boulogne-sur- Mer in France demonstrating the practical use of the common language without the need of translators. From then the language developed further and a community with its own rich culture developed.

In 1920 the League of Nations, the predecessor of the UN, nearly got Esperanto as their working language. However, France at this time being a powerful nation with French the most dominant world language voted against it. In 1940 the nations of the world were ready to teach Esperanto in schools across the globe, as proposed at the UN. However this time the USA voted against it. Only in 1954 Esperanto was officially recognized by UNESCO.

Already in the twenties the language issue was broadly discussed. By 1928, Rotary was becoming a truly international movement and problems of the use of multiple languages in international communication became evident. Rotary Clubs had decided to agitate for the teaching of a common language in all schools. Esperanto became Rotary Internationals first Fellowship.

1930 the 22th Esperanto Congress took place in Oxford and was warmly welcomed by the city and its prestigious university. Many academics were very interested in this subject like the later famous author of “The Lord of the Rings” professor J.R.R. Tolkien, who signed an appeal “The Educational Value of Esperanto” together with 20 British personalities.

However, history didn't change in favour of a neutral auxiliary language. The new political and economic situation after the second World War favoured English. Today it is the most used language in international relations, business, traffic and science. In spite of it English is still not officially recognized either at the UN nor at the EU as the only common language. The EU spend about 1,1 billion Euro every year on translation and interpretation of its 24 official working languages. This has to do with language democracy and -justice.

People around the world work hard to achieve a good level of English with its many irregularities and odd pronunciation. Which can for many, in spite of the time and money invested, prove too difficult. For most non-native English speakers communication in English always will be a communication on an unequal level.

On the other hand today tens of thousands people use the, relatively easy to learn, living world language Esperanto as a second tongue. Tons of books are published in it, both translations as well as original literature. Esperanto is a subject at schools and universities around the world. In Great Britain it is introduced at some Primary schools because of its propaedeutic value in language learning (Springboard to Languages). Music from Hip Hop to classic is available, film and theatre is a well used medium of its speakers. Its lively culture has happily embraced the Internet. With more than 200 000 Wikipedia articles and its online self teaching presence “Lernu!”, which gets about 150 000 visitors each month, Esperanto can't be any longer dismissed as a quirky pastime of a few individuals.
The World Esperanto Organization stands today for the promotion of Esperanto and at the same time for the right of everybody to use its own language.

The Oxford author, poet and prized Esperanto writer Marjory Boulton, who celebrated her 90th birthday this year, like the initiator of the once artificial language Zamenhof envisioned a world improved by the equalizing influence of a common auxiliary language.
Both anniversaries reminds us to look anew at the noble but still not yet fully realised vision Esperanto.

La maljuna kinoteatro aparta kaj definite lasta

 

Kiam oni venas de la urba centro kaj marŝas laŭ la strato Cowley Road jam baldaŭ je la maldekstra flanko videblas allogan lumon de domo en flanka strateto. Ĝi eliĝas de la kinejo Ultimate Picture Palast. Jen la ĝusta loko por pasigi vesperon malvarman kaj malsekan, komforte varmigata kaj bone amuzigata.

En la jaro 1911 tiu malgranda kinoteatro estis la dua establita en Oksfordo. La entreprenisto Frank Stuart ricevis permesilon por tio de la najbara restoracio Elm Tree Tavern.

La ŝanĝeliĝaj filmbildoj tiutempe ja estis ankoraŭ nigrablankaj kaj sentonaj, tamen la publiko probable tre amuziĝis. Estis rakontita, ke iutempe 400 infanoj samtempe ĝujis filmon tie.

Sed post ses jaroj la kinoteatro devis fermi, ĉar Stuart estis ordonata al la trupo por servi en la Granda Milito. Ankaŭ la konkurenco kun pli modernaj kaj grandaj domoj nun aperis en la urbo, do la malgranda kinoteatro ne remalfermis la pordojn. Ĝi estis uzata kiel mebla stokejo dum multaj jaroj.

Nur en la jaro 1976 la filmamantoj Bill Heine kaj Pablo Butcher malfermis denove la kinejon sub la nova nomo Penultimate Picture Palast (preskaŭ lasta kinoteatro). Ili elektis aparte provokativajn kaj eklektikajn filmojn por ilia programero ĝis la fermo 1994.

En la somero de la sama jaro la ŝajne rezignita domo estis neleĝe okupita de iom ribela grupo kiu malfermis sian Liberty Cinema-on (Libera Kinejo) por kelka tempo.

En 1997 la Domo, nun kun renovigita fasado, malfermiĝis denove kiel regula kinejo sub la nomo Ultimate Picture Palast (vere lasta kinoteatro) en la pli kaj pli populara areo ĉirkaŭ la strato Cowley Road.
La posedanto ŝanĝiĝis denove en 2009 kaj ankaŭ la interno.

En 2011, post cent jaroj, la loka filmisto Philip Hind produktis la bonan dokumentaĵon The Ultimate Survivor (La vere lasta postvivanto) pri la unika domo.

Hodiaŭ la kinejo estas ŝatata loko, kie oni povas komforte sidi en preskaŭ hejma atmosfero, ĝuji bongustan glaciaĵon aŭ aliajn frandaĵojn de la enĉambra vendejeto, kaj vidi kaj apartajn kaj kutimajn komercajn filmojn. La kinejo ankoraŭ hodiaŭ estas privata entrepreno, sed ne plejparte pro la profito, sed por servi la komunumon kiel loko por filmamantoj kaj amikoj de loka tradicio.

Vizito en decembra botanika ĝardeno

En Oksfordo ne nur abundas verdaj spacoj kiel parkoj kaj komunaj ĝardenaroj aŭ naturaj rezervejoj,  la urbo ankaŭ fieras pro sia konata botanika ĝardeno. Estas la plej maljuna en Britio, kiu tutjare allogas kaj turistajn kaj urbajn vizitantojn. Ĝi estas fondita antaŭ preskaŭ kvarcent jaroj kun la celo:”Antaŭenigi progresadon kaj glori la naturon”. Kiel universitata entrepreno por scienca studo kaj esploro kun siaj kvinmil malsamaj plantspecioj sur du akroj da grundo ĝi estas unu el la plej biodiversaj lokoj sur nia planedo. La ĝardeno konsistas el la enmura ĝardeno kun siaj maljunaj arboj, la malalta tereno kun la bela herbejo kaj akvaj plantoj, kaj la areo kun la novaj forcejoj por tropikaj kaj dezertaj plantoj.
Tutjare valoras viziton ĉi tie. Ne nur eblas esti ĉiam informita pri la ĵusaj plantaj apartaĵoj en la ĝardeno, oni ankaŭ povas partopreni en diversaj temaj eventoj kiel festoj, popularscienca gvidado aŭ pedagogikaj aktivadoj por la tuta familio.
La lasta evento ĉi-jare estis la publika garnado de la kristnaska arbo en la maljuna forcejo. Estas evento, kiam klasoj da lernejaj infanoj aŭ tutaj familioj venas por manverketi el natura materialo de ĝardeno arban ornamaĵaron. Ili uzas frapetojn de abio aŭ pino, petulo- branĉetojn, diversajn semojn, sekigitajn fruktojn kaj iom da kolora papero. La rezulto estas ĉiujare belega.
La kristnaska arbo en la botanika ĝardeno en ĝia tuta apero konvenas tre bone al la natura ĝardena ĉirkaŭo.
Ekstere en la ĝardeno la verdaĵo jam plejparte perdis siajn foliojn sed ĉirkaŭ la kristnaska arbo sub la veterprotekta glaso troviĝas multe da verdaj plantoj kun flavaj kaj oranĝkoloraj fruktoj, nome pampelmusoj, citronoj kaj mandarinoj. Ankaŭ la bela Kristnaska Stelo abunde kreskas ĉi tie. Ĝia latina nomo Euphorbia pulcherrima signifas la plej bela.
En la malantaŭa flanko de ĝardeno oni bedaŭrinde renkontas malĝojan bildon.
La konata kaj tre amata pli ol ducent jaraj Nigra Pino devis esti faligita. Granda amaso da dikaj branĉoj, tranĉitaj en moveblaj pecoj, kuŝas sur la grundo. Nur parto de la kolosa trunko ankoraŭ rekte staras kiel trista monumento.
Antaŭ ne longe je bela trankvila vetero je la komenco de iu festiva subĉiela muzikevento proksime de la impona arbo aŭdiĝis subite laŭta krako. La muzikistoj iom malsekursenteme rapide ekprenis siajn instrumentojn kaj forkuregis. Nur kelkajn minutojn poste du grandegaj branĉoj falis suben. Unu alia, pro sia stranga formo tre ŝatata arbo estis tute damaĝita. Ankaŭ parto de la maljuna alta ĝardenomuro estis detruita. Kia teruro por ĉiuj ĉeestantoj de la festo sed bonŝanco, ĉar neniu vere estis trafita per tio!
Ne antaŭvidebla terura okazo lasas nin en ŝokita stato, sed kiam ni estas denove iom pli trankvila ni kapablas agnoski ĝin kiel parto neevitebla en pli granda kadro de vivo.
Mi certas, ke jam la venontan printempon nova arbo estos plantita.

Tempovajaĝo reen al la jaro 1930

Hodiaŭ mi entreprenis tempovojaĝon al la jaro 1930 pere de oksforda jurnalo “The Oxford Times”. La eldono de la 15a aŭgusto enhavas artikolon pri la 22a Universala Esperanto Kongreso en nia urbo.
Estis tempo en kiu Esperanto ankoraŭ impresis la ĝeneralan publikon. La universitataj profesoroj, kiel ekzemple J.R.R Tolkien, traktis ĝin kiel nepre grava afero. La angla ankoraŭ ne sufiĉis por la internacia komunikado, la Serveca Monda Klubo Rotario serioze pripensis la tutmondan enkonduton de Esperanto kiel kluba komunikilo, kaj gravuloj pri internaciaj kongresoj jam preskaŭ akceptis Esperanton kiel diskutlingvo ĉe renkontiĝoj.
La urbestro kaj la universitato grandgeste bonvenigis la internaciajn gastojn.

En la artikolo aparte unu aĵo kaptis mian atenton. Mi legis pri 12 jara knabo, kiu ŝajne estis tiutempe la plej juna Esperanto- parolanto tutmonde. Vernon Creigh Saunders hazarde malkovris en iu semajna ĵurnalo bazan Esperanto- kurson, kaj iom poste ĉeestinta en publika kurso li miris, ke li jam kapablis preskaŭ kompreni ĉion. Kiam li eksciis pri la internacia kongreso en Oksfordo li tuj iris al la urbodomo pro proponi siajn servicojn. Li tre ĝojis kiam lia helpo estas akceptita por diversaj malgrandaj aferoj. Do li bonvenigis la internaciajn gastojn ĉe la stacidomo aŭ direktis ilin al la hotelo aŭ akompaniis ilin ĉe la semajna programero. La plej granda ĝojo por Vernon estis, ke li renkontis la faman hungaran Esperanto- instruiston Andreo Cseh, kiu pro sia Rekta Metodo konatiĝis, kaj forte engaĝiĝis pri la enkonduto de Esperanto en lernejoj.

Hodiaŭ la ĝenerala sinteno al Esperanto iom ŝanĝiĝis, malvarmetiĝis. Tamen Esperanto vigle vivas tutmonde, kvankam minoritate. Vernon estus nuntempe ne plu rimarkinda apero inter centoj da denaskulaj esperantistoj.
En Britio Esperanto nun estas enkondukita kiel pilota projekto en multaj lernejoj kaj ĝia propedeŭtika valuo ĉe la lernado de fremdlingvoj ja estas ege ŝatata.

Nuntempe la avantaĝo de multlingvismo en la infana mensa evoluo estas pli kaj pli rekonata.

Biciklado en la urbo

 

Unu el multaj kialoj kial mi venis al Oksfordo estas, ke oni ĉi tie povas moviĝi senhelpe kaj rapide, nome bicikle. Biciklado estas ja universala kaj demokrata formo de transporto, almenaŭ teorie, kaj krom la irado kompreneble la plej ekologia.
Oksfordo jam tre frue estis konata pro sia studenta biciklado. En la jaro 1873 fondiĝis la universitata biciklada klubo, unu el la plej fruaj en Britio. La universitato eĉ dungis mekaniston, kiu prizorgis la tiutempe ankoraŭ multekostajn studentajn “maŝinojn”. Hodiaŭ la studentaj biciklistoj, kaj ne sole la sportajn, dominas la urbajn stratojn.

Unu persono, kiu jam frue entreprene komprenis la studentan inklinon bicikli, estis William Morris (poste Lordo Nuffield). Dekses- jare li komencis en sia eta hejma metiejo repari studentajn biciklojn kaj poste ankaŭ konstrui novajn. Post unu jaro, 1894 li jam vendis 50 de tiuj kaj povis malfermi en la urba centro sian propran vendejon. La entrepreno ege sukcesis. Nu, de tie estis nur mallonga vojo al la plej mondgranda aŭtofabrikisto. Sed tio estas alia historio. Antaŭe li plufoje gajnis per sia propra modelo ĉampionan titolon en biciklada konkuro kaj labore suportis forte la evoluon de biciklado en Oksfordo.

En la fruaj jaroj de 20a jarcento la kreskanta laborista loĝantaro en la oksfordaj antaŭurboj estis la plej gravaj aĉetantoj de bicikloj. Tamen aŭtoj pli kaj pli aperis sur la stratoj. Nur en finance krizaj situacioj la loĝantaro denove pli biciklis. Hodiaŭ unu oficiala termino por Oksfordo estas biciklourbo. Vere ĉi tie multaj homoj biciklas, sed laŭ mi kaj multaj aliaj, tio ne estas vera biciklo- urbo, kompare kun multaj urboj en Skandinavio, Germanio, Nederlando. Mankas tute bona infrastrukturo por bona biciklado. Jes, la enurbaj distancoj estas mallongaj kaj ni havas ian biciklan kulturon; diversajn bicikladajn klubojn, suportajn iniciativojn, komunumajn metiejojn kaj multaj tre bonajn vendejojn por biciklistoj. Ĉio tio ne sufiĉas. Kial precipe nur junuloj biciklas ĉi tie? Ĉar por la aliaj la biciklado estas tro streĉa kaj danĝera! Mankas vojoj faritaj nur por biciklistoj. Busoj kaj grandaj kamionoj estas la plej grandaj obstakloj kaj mortiga kaŭzo por biciklistoj.
La urba administrejo ĉiam promesas plibonigon kaj efektive jam investis ion en la trafika infrastrukturo. Tamen ne rajtas diri, ke Oksfordo estas biciklourbo antaŭ ol oni komforte kaj memdetermine povas bicikli sur urbaj vojoj.

Enurba naturo

Ĉi- jare ni ĝuas longdaŭran varman aŭtunon (ĉu jam klimata ŝanĝo?). Kia bonvena okazo viziti naturan lokon en la urbo kiel ekzemple la Magdalen College, unu el 38 universitataj kolegioj ĉi tie. Ĝi estas fondita en la jaro 1448 kaj allogas vizitantojn ne nur pro la belegaj konstruaĵoj sed precipe pro sia verda sovaĝviva spaco. La kolegio troviĝas ene de 100 akreoj da forestetoj kaj parkoj gaje trafluantaj de riveretoj. Ducentjaraj arboj majeste kreskas apud belaj promenad- kaj rivervojoj. Tie ankaŭ troviĝas granda cervoparko kreita en la 16 a jarcento, kie oni povas bone observi gregon da kapreoloj kaj cervoj. Hodiaŭ vivas kelkaj dekduoj damaoj (latine Dama dama) en la parko. La virbestoj kun grandaj plataj kornaroj impone marŝas, forpelante la konkurantojn en la aŭtuna pariga sezono. Tiuj bestoj jam en la unua jarcento estis enkondukitaj de la romananoj en suda anglio. Alia cervo kunvivas ĉi tie. Estas la pli malgranda muntjako (latine Muntiacus ), kiu portas nur kornaretojn, sed estas iom aparta, ĉar li evoluas longigitaj kaninoj en la supra makzelo. La muntjako estis ĉi tie enkondukita el Ĉinio en la 19 a jarcento.
Inter la bestoj oni ankaŭ povas ofte vidi la vulpon aŭ la belan fasanon.
Post tre agrablaj horoj en la parko oni emas poete elkrii per la vortoj de la germana J.W. Goethe: Zum Augenblicke dürft' ich sagen: Verweile doch, du bist so schön !(Por la momento mi dirus: Sed restu, vi estas tiel bela!)

Novembra pensado

En multaj eŭropaj landoj la malluma novembro estas aparta tempo por rememori la mortintojn, familiajn aŭ aliajn. Ĉi- jare la rememero de falintaj soldatoj de la una mondmilito estas ĝenerala stata temo.

En nia urbo okazas alia tema semajno pri la morto, organizita de diversaj komunumaj asocioj, artaj, terapiaj aŭ funebraj, kiuj volas atentigi pri tiu iom tikla kaj ofte evitita afero. Pere de pli ol 40 eventoj en teatroj, museoj, kluboj kaj preĝeĵoj kreativa diskutado estas instigita interalie pri demenco, organa donaco, hejma enterigo aŭ funebraj ceromonioj. Ankaŭ ne mankas majosaj kaj seriozaj eventoj por infanoj kaj gejunuloj.

Mi mem pensas en tiuj tagoj pri loka junulo, kies tera vivo tragike finiĝis en la rivero Temizo. Sub la Donnington- ponto murbildo de liaj amikoj kore rememoras lin.

La 26 de majo 2012 dekkvin jara Hussain Mohammed kun sia lerneja amikino Megan promenadis vespere super la ponto. En ia iom freneza juna humoro ili subite decidis senhezite salti mano en mano de la ponto en la riveron. Sed Hussain neniam kapablis naĝi. Kiam Megan komprenis tion, ŝi provis savi lin, sed vane. Fine ŝi naĝis al la riverbordo, tute ŝokita. Aliaj personoj ankaŭ vane provis savi lin. Post du horoj polica teamo trovis la malvivulon.

Lia familio ne povis kompreni, kial Hussain, kiu kutime ĉiam evitis eĉ la proksimon de akvo, saltis en la riveron. Li estis tiel inteligenta knabo, kiu estis tre ŝatata de liaj lernejaj kameradoj kaj de la  amikoj de lia islama komunumo. Li ĵus antaŭĝojis pri la ebleco partopreni inĝenieran kurson.

Je la naskiĝtago de Hussain multaj floroj estas ligitaj al la ponta balustrado.
La morto estas necesa parto de nia vivo, tamen ni ĉiuj prefere rigardi la vivan flankon.

Yeshi sur la merkato

Sur la placo Gloucester Green en la urba centro tri tagojn semajne okazas subĉiela merkato por nutraĵo kaj manĝaĵo. Oni povas aĉeti fruktojn, legomojn, freŝan panon, laktajn kaj marajn produktojn kaj, kiam vi ŝatas, viandajn. Sed oni povas ankaŭ ĝui diversajn manĝaĵojn internaciajn kaj tipe anglajn, loke freŝe preparitajn.
Unu el la kuiristo kiu kreas bongustajn manĝojn estas mia amiko Yeshi Jampa.
Li kreskis kune kun tri fratoj kaj tri fratinoj en malgranda tibeta vilaĝo en Ĉinio, kie sia familio vivtenis sin kiel agrikulturistoj. Kiel junulo li kaj unu frato sukcesis forlasi la landon, fuĝi la ĉinan politikon supremantan la etne minoritata popolo. Unue li vivis en Barato, sed post kiam li renkontis sian futuran edzinon, iun britan pri ĉina lingvistikon, li decidis movi al Britio. Hodiaŭ li vivas kun ŝi kaj iliaj du komunaj infanetoj en Oksfordo.
Yeshi ŝatas la vivon ĉi tie, precipe la internacian komunumon kaj ĝenerale la britan socion, kiun laŭ li nur povas aprezi, kiu devenas el malpli evoluita lando aŭ diktaturo. Li ŝatas la edukadan nivelon kaj la oficialan malsanprizorgadon. Kompreneble li ankaŭ vidas la ombrajn flankojn de la kapitalista sistemo kaj kulturo kiel ekzemple la junaĝan fiuzadon de drogoj aŭ la malbonajn manĝajn kutimojn de la popolo.
Yeshi ĉiam ŝatis kuiri. En sia socio ankaŭ viroj faras tion volonte.
Jen sur la merkato li ofertas bongustan manĝaĵon, preparitan en grandaj gasvarmitaj potoj. Oni povas elekti inter vegetaraj aŭ ne vegetaraj. La plifortiganta Hordeo Supo kun maizo estas tradicia hejma nutraĵo por ĉiuj. Alia hejma manĝaĵo estas la spica Vilaĝa Leguma Kareo. De sia hinda tempo li preservis bongustan Lento- dalon. Li ankaŭ ofertas Himalajan Kukinan Kareon, kiu ĉiam bone vendas. Aldone li donas membakitan platpanon. En la malvarma sezono la homoj ankaŭ tre ŝatas lian spican laktan teon.

Venu kaj provu tion; ĝuu la ridado de Yeshi !

Bela vojo laŭ la rivero

....

La vivo en Oksfordo estas aparte agrabla interalie pro la multaj verdaj spacoj en ĝi. Pli ol 30 parkojn aŭ aliajn verdajn lokojn la urba administrejo prizorgas. Du riveroj kaj diversaj kanaloj trafluas la urbon. Do ne mankas kontakto kun la naturo.
Unu el miaj plej ŝatataj vojoj estas laŭ la rivero Temizo. Preskaŭ ĉiutage mi tie troviĝas piede aŭ bicikle. Aparte bela streko de rivervojo komenciĝas jam baldaŭ post la ponto de strato Botley Road, kiu gvidas al la malgranda Port Maedow- haveno por sportaj kaj libertempaj boatoj. Kaj plue norden al la vilaĝo Wolvercote. En tiu parto oni jam troviaĝas en vasta malferma pejzaĵo.
Ĉe la rivera bordo staras grandaj maljunaj poploj kaj salikoj, sovaĝberaj arbustoj abundas. La tuta ĉirkaŭo belas kaj la okuloj povas naĝi en la malproksima monteta pejzaĵo je unu flanko kaj rigardi la vastajn riverajn herbejojn je la alia flanko. Tie sur la suke verda grundo bovoj kaj dekoj da ĉevaloj libere paŝtiĝas, kaj inter ili sovaĝaj anseroj. De la vojo oni ankaŭ povas aliri en kelkajn minutojn la tradician restoracion Perch Inn, kiu estas tre konata pro sia bongusta manĝaĵo.
Marŝante laŭvoje oni ofte renkontas homojn, ĉu promenadantojn, kurantojn, naturobservantojn, aŭ rivere la studentajn boatamantojn. Oni povas ankaŭ vidi lignajn benkojn, kaj kelkaj inter ili estas donitaj. En la dorsapogilo de ili estas entranŝita datumo, la nomo de doninto, kaj iu mallonga frazo pri ties aparta rilato al tiu ĉi loko.
Donita benko! Kia bela kaj utila ideo, kiu ne nur atestas malavaron, sed invitas nin halti kaj ripozi iom kaj ĝui la agrablan vidaĵon ĉe la rivero. Kaj ne malpli grava, tia afero ofertas ŝancon por ĉarpentistoj daŭrigi sian tradician metion. Kiu ne volonte sidiĝas tie.

Nova floro en la scienca herbejo

En la strato Marston Road, proksime de la urba centro troviĝas la novaj konstruaĵoj de Oxford Centre for Islamic Studies (Oksforda Centro por Islama Studado). Antaŭ nelonge oni povis vidi de ili nur la minareton kaj la kupolon de la moskeo, kiu superis la konstruejan barilon. Nun je la publika “Tago de malfermita pordo” aŭ aliaj eventoj oni povas viziti la ankoraŭ ne plene kompletan centron kaj vidi la tutan arkitekturan ensemblon eksterordinaran. Estas interesa miksaĵo el centjaraĝa oksforda kolegio- stilo kaj el formoj de la klasika periodo de islamo. Estiĝis harmonia kunfando de tradicia kaj nuntempa universitata vivo, loko, kie la okcidento renkontas la orienton.
La centro, fondita en 1985, estas rekognita nedependa institucio de la oksforda universitato por studado de islamo kaj de islama mondo. Ĝi estas subtenita de erudiciuloj kaj stataj gravuloj tutmondaj. La Princo Charles of Wales estas ĝia patrono.

Okazas multe da studado kaj esplorado en diversaj programoj, kiel ekzemple la “Atlas”- projekto, kiu analizas la intelktajn radikojn de islama civilizacio kaj sociajn movadojn en la islama mondo. Alia programo koncentriĝas al la vivo de islamonaj en Britio. La portempaj fakulaj membroj de la centro estas legitaj al diversaj universitataj kolegioj de Oksfordo.
La centro ankaŭ servas al publikajn interesojn pere de prelegoj kaj la eblo uzi la bibliotekon. En somera programo junaj britaj islamanoj, kiuj en sia profesia vivo strebas al ĉefeco, povas gajni profundan tiurelatan scion. Cetere la centro eldonas diversajn fakajn eldonaĵojn interrete kaj papere.

Islamo kiel dua plejgranda religio kun preskaŭ 3 milionoj membroj estas nuntage firme establiĝita en la brita socio. Ekzistas pli ol 100 000 konvertuloj kaj la islama loĝantaro kreskas dekople ol la ne islama ĉi- lande. Islama politikistoj, eĉ ministroj, kaj kulturaj gravuloj ne mankas.
Sed ekde la murdo de brita soldato Lee Rigby en 2013 en Londono la ĝenerala sinteno al islamo iom ŝanĝiĝis kaj multaj homoj stereotipe rigardas ĝin kiel fundamenta afero religia. Post tiu terora atako okazis en Oksfordo publika debato pri la paca eco de islamo. La prominenta sciencisto Peter Atkins ekzemple, kaj aliaj gravuloj deklaris, ke ĝi ne estas paca religio.

Islamo estas hodiaŭ ne forviŝebla kreskanta realo en nia socio kaj en la mondo. La oksforda universitata centro povas helpi kompreni ĝiajn multfacetajn trajtojn kaj defiojn.

Maljuna profesio surstrate

La ĉefa piedira zono por aĉetantuloj kaj promenadantoj en la urbo estas tutjare merkato de la ebloj. Krom la multaj pli malpli pasivaj personoj tie, oni ankaŭ povas vidi, kiel sur la scenejo, stratmusikantojn, artistojn, friponojn, fanatikulojn aŭ predikantojn de diversaj kredaj veroj, kaj la senvendejajn mikrokomercistojn.
Hodiaŭ mi renkontis raran ekzemplon de maljuna profesio, metio preskaŭ forgesita: kulero- skulptisto. Ĉiam plaĉas al mi vidi laboron en procezo, kiu kaptas min pli forta ol la finan faraĵon.
Jen Anna Casserley lignoskulptis je sia laborstableto apud sia malgranda ekspozicia stando kun kuleroj kaj belegaj freŝaj floretoj. Ni havas agrablan mallongan konversacion kaj mi povas rigardi kaj tuŝi la malsamajn kulerojn kaj butertranĉilojn. Festo por la okuloj kaj fingroj !  Ili estas plejparte faritaj el ligno de kaŝtanio, acero aŭ de diversaj fruktoarboj. Anna estas verda lignoskulptisto, kiu signifas, ke ŝi uzas nur freŝe tranŝitan kaj tial facile prilaboreblan lignon por sia laboro. Ŝia plej ŝatata ligno estas de la sovaĝa ĉerizo, kiu en la arbaro rapide rekte kreskas tra la densa verdaĵo al la lumo.
Tre plaĉas al mi rigardi Anna-on labori.
Unue ŝi elbatas la krudan formon per malgranda praktika hakilo. Tiam ŝi persistas en sia laboro per rekta kaj kurbita skulptistaj tranĉiloj. Proksimume duonhoro estas bezonata por unu kulero. Fine ĝi estas oleita per oleo de kolzosemo kaj la bela ligna surfaco brilas.
Sur ŝia standtableto staras bildon de sia avo, ankaŭ lignoskulptante kulerojn. Sed ŝiaj gepatroj estas profesiaj potfaristoj. Jam kiel infano Anna aŭdis je la hejma tablo diskutojn pri bona kvalito de linioj kaj formoj, kaj la inklino al bela manlaboro tiutempe vekiĝis. Tamen la malseketa kaj malvarma argilo de la gepatra metio ne plaĉis al ŝi. Do la ligna metio ŝajnis alternativon por perlabori vivrimedojn. Krom la vendado de siaj produktoj kaj montrado de sia praktika metio Anna ankaŭ ofertas kursojn por lignoskulpti kulerojn.
Bonŝance ŝia vivpartnero estas arboflegisto, do ĉiam abundas bona kaj favora materialo por Anna. Mirege rigardante la kreon de kulero ni komprenas, ke niaj manoj taŭgas ne nur por premi la klavojn de la komputilo.

La rajto morti

Komence de tiu ĉi oktobro mortis 86 jaraĝa Jean Davis post kvar semajnoj fasto en ŝia domo en Oxfordo. Ĉeestis ŝia 63 jaraĝa filino kaj ŝia nepo.
La iama matematika instruisto estis aktivulo por asista morto. En 1997 aperis ŝia libro "Choice of Dying" (Elekto de morto) en kiu ŝi pledas permesi kuracilan suporton kaj konsilon dum la lastaj tagoj, kiuj estas en Britio malpermesitaj.
Jean Davis de longe suferis, sed ne estis morte malsana. Ŝi tamen ne povis elteni pli longe la daŭre revenintajn korpajn atakojn. La lastaj du semajnoj ŝi refuzis eĉ akvon. Laŭ ŝia filino, ŝi ne povis imagi, ke tiu konscia procezo de sinmortigo daŭrus tiom longe. Finfine ŝi pace forpasis hejme.
Ŝia morto pliigos la diskuton pri memdecidita agado fine de la vivo.

La bovoj de Oksfordo

Kiam la vizitanto de la plej vizitinta oksforda vidindaĵo turnas sian dorson al la universitata kolegio Christ Church College, tiam li visitos rekte antaŭ si grandan enurban paŝteon. Plejtempe ĉi tie abundas longkornaj bovoj, belaj fortaj bestoj, la “Angla Longkorno” ( English Longhorn), kun ĝiaj tipaj malsupren benditaj serpo-kornoj. Tiu raso estis antaŭ longa tempo la plej disvastigita en Anglujo. La bestoj de la Christ Church- paŝtejo, kiuj paŝtas ĉi tie ekde 2009, estas nova atingo reenkonduki ilin. Kaj tiun ĉi imponajn simbolajn bestojn neniu provas malkornigi, kiel estas nuntempe farita kun la plej multaj bovoj. En la mezepoko ili kontribuis al la nomo de urbo. La angla vorto Oxford konsistas el Ox- bovo kaj ford, kiu rilatas al rivero (Temizo), kiu trafluas la urbon.

Do ne mirindas, ke oni povas renkonti la bestojn diversforme en multaj lokoj, ĉu kiel skulpturo, reliefo, sur blazonŝildo, super tegmento kiel veteromontrilo aŭ en diversaj grafikaĵoj.

La trajnalvenintan vizitanton jam atendas antaŭ la stacidomo “Oksforda bovo”, impresa naturproksima skulpturo de la irlanda skulptisto Oliva Musgrave. La granda bronza statuo, ordonita de la universitato, estis 2001 starigita pro la malfermo de nova komerca lernejo. Ŝajnas esti simbolo de povo kaj memkonscio.

Alia, ne malpli impresa vivdimensa bronza statuo troviĝas antaŭ la pilkostadiono de la loka pilkoklubo. Tiu bovo montriĝas kiel sovaĝega atakpreta taŭro, kiu per malaltigita kapo atendas la kontraŭan pilkoteamon.

Reliefa kapo de la bovo troviĝas en medaliono je la maljuna ŝtona pontmuro ĉe la rivero ne for de la Iffley Lock- kluzo. Ĝi estas verko de Charles Weeler de la jaro 1923. Tiu bronza korna kapo havas ringon en la naso, kiel kutimis por movigi la fortajn bestojn. Sed tiu ringo servis kiel haltilo por la studentaj remiboatoj en sporta konkuro.

En la enirejo de la urbestdomo oni povas vidi alian iom trankvilan oksfordan bovon en reliefa blazonŝildo de urbo. De tiu domo multaj bovoj disvastiĝas ĉiutage, garnante la oficialajn paperojn de adminstracio, kaptitaj en moderna signo, tuje rekonebla, blua sur blanka fono.

En ĉiuj el tiuj bestoj manifestiĝas aparta trajto, ĉu ili pace paŝti por la bono de civitanoj, aŭ ĉu ili prezenti abundan forton, kiu eble montras la deziron de la komisiantoj pri memfido kaj potenco.

Komunuma renoviĝanta energio- uzado en Oksfordo

---

---

Je la publika evento “Malfermitaj pordoj”, kiu okazas unufoje ĉiujare en Oksfordo, la homoj vizitas la tradiciajn universitataj kolegiojn aŭ aliajn rimarkindajn, sed publike kutime malfacile atingeblajn lokojn. Ĉi- jare oni povis ankaŭ konatiĝi kun la unua komunumpropra renoviĝanta energio- projekto Osney Lock Hydro. Estas malgranda akva elektrejo je la rivero Tamizo en la okcidenta parto de Oksfordo.
Post 12 jaroj da evoluo kaj planado la instalaĵo estas preskaŭ finita kaj komencos ĉi- aŭtune produkti energion. Proksime 179,000 kilovatoj da elektro po unu jaro estas atenditaj, kiuj egalas al energiprovizo por 50 domoj. Kaj samtempe malhelpas ellasi 77 tonoj da karbona dioksido.
Tiun projekton instigis grupo de engaĝiĝitaj homoj, kiuj mem nepre volis lokale agadi por la plibonigo de la medio. tiukaze kontraŭstari la tutmondan varmigon. La lastan grandan paŝon al la efektivigo de projekto ili prenis 2013 per envarbo de 250. 000 pundoj en nur dek tagoj. Estis enorme spontana respondo de kaj unuopaj personoj kaj organizoj je la iom alarma suportkrio. La intertempe estiĝinta Industrial and Provident Society (Industria kaj Antaŭvidema Socio) hodiaŭ nombras 230 financajn partoprenantojn, kiuj ebligas investon duoble de la postulita kostosumo. Do la tuta projekto estas jam financita sen la bezono de longdaŭraj bankaj ŝuldoj.
La socio ne nur intencas honeste repagi al la investantoj, sed ankaŭ longdaŭre doni finanzprovizon por pliaj malaltaj- karbono-projektoj en la regiono.
Instalaĵo
Kiam la instalaĵo flanke de la boatkluzo estos alirebla en aŭtuno, oni povas vidi tra la grandaj fenestroj, kiel ĝi funkcias. La efikoprincipo estas fondita sur la ideo de inversa Arkimedo-ŝraŭbo, kiu turnas malrekte en la 22 gradaj angulo. La granda ŝraŭbo kun siaj 3 metroj larĝaj feraj folioj estas la kora peco de la akva-pova instalaĵo. Ĝin trafluos de supre al malsupre 4000 litrojn po sekundo. Por la transformiĝo de la meĥanika energio en elektran estos bezonata generatoro. Aldonitajn energion produktos la 7.75 kilovataj sunpanelo, kiu estos montita sur la tegmento de la konstruaĵo.
Rekte apud la konstruaĵo troviĝas la nova fiŝkanalo, kiu ebligas la fiŝojn la unuan fojon post 200 jaroj moviĝi sen bariloj en tiu parto de Temizo.
Ni deziras al la Osney Lock Hydro longdaŭran uzon, kaj al ĝiaj voluntuloj plej bonan sukceson por la progresa entrepreno verda.