Finsaluto?

 

la 

arbaro

 frue verdas

abunde kreskas

fine mortas

 

ĉio fluas

eterne
vivas



December the 15th- 155th anniversary of the birth of L.L. Zamenhof, founder of Esperanto

   
                     (picture http://data.onb.ac.at/rec/baa12552110)
   

Most people today have heard about Esperanto and when asked, they will soon tell you, that it is the international language, the project that never worked out.
Really? Lets start from the beginning.

Since the “Tower of Babel” people have dreamed about a common language which could be understood by everyone, everywhere. Hundreds of attempts were made to create a universal language, especially at the end of the 19th century. The most known at this time was “Volapük” created by the German catholic priest J.M. Schleyer around 1880.
At the same time Zamenhof worked hard on the basic structure of what later became Esperanto, the most successful constructed language ever.

Ludwik Lejzer Zamenhof was born in 1859 as first child in a Lithuanian Jewish family in Białystok (today Poland) which at that time was occupied by the Russian Empire. In the small city, Poles, Russians, Germans, Lithuanians and Jews lived together. As a boy, he noticed that they often quarrelled with each other due to language misunderstandings. Perhaps they wouldn’t do so if they could understand each other, he mused.
His father, a book censor and language teacher, taught him additionally to his various home languages German and French what also increased his general interest in languages. For six years at the Philological Gymnasium he also learned Latin and Greek, studied English and became a keen Polyglot who thought quite seriously about a common language.

At the end of his school time he had created a kind of pre- Esperanto, in which he and his friends already communicated with and sung together. However, before he could dedicate himself further to a universal language, his father wanted him to study medicine in Moscow. He excelled in his study and after he finished, he started to work as a doctor in Warsaw, and soon specialized as an oculist. Life was hard then but still he managed again to work on his idealistic project. With the help of his future father in law he finally published the result of his study, a booklet called “Lingvo Internacia” in a Russian edition. It was published not under his name, but under the pseudonym Doctor Esperanto (the one who hopes), the later official name of that new language. In the booklet were the 16 grammatical rules and the first 900 word roots made out of Germanic, Slavic and Latin languages which have grown to about 20 000 today.

At this time the undergraduate and later distinguished linguist Richard Geoghegan was studying Chinese at the Balliol College in Oxford where he came across this new language. As the first English speaker he learnt in no time Esperanto from a German copy and corresponded in it with Zamenhof himself. He than translated the booklet of Zamenhof into English.
Soon followed editions in other languages. The new idea spread fast and far, the idealistic dream became an international issue.

In 1905 for the first time 700 participants from 22 countries met at the first Universala Kongreso de Esperanto, the World Congress of Esperanto, in Boulogne-sur- Mer in France demonstrating the practical use of the common language without the need of translators. From then the language developed further and a community with its own rich culture developed.

In 1920 the League of Nations, the predecessor of the UN, nearly got Esperanto as their working language. However, France at this time being a powerful nation with French the most dominant world language voted against it. In 1940 the nations of the world were ready to teach Esperanto in schools across the globe, as proposed at the UN. However this time the USA voted against it. Only in 1954 Esperanto was officially recognized by UNESCO.

Already in the twenties the language issue was broadly discussed. By 1928, Rotary was becoming a truly international movement and problems of the use of multiple languages in international communication became evident. Rotary Clubs had decided to agitate for the teaching of a common language in all schools. Esperanto became Rotary Internationals first Fellowship.

1930 the 22th Esperanto Congress took place in Oxford and was warmly welcomed by the city and its prestigious university. Many academics were very interested in this subject like the later famous author of “The Lord of the Rings” professor J.R.R. Tolkien, who signed an appeal “The Educational Value of Esperanto” together with 20 British personalities.

However, history didn't change in favour of a neutral auxiliary language. The new political and economic situation after the second World War favoured English. Today it is the most used language in international relations, business, traffic and science. In spite of it English is still not officially recognized either at the UN nor at the EU as the only common language. The EU spend about 1,1 billion Euro every year on translation and interpretation of its 24 official working languages. This has to do with language democracy and -justice.

People around the world work hard to achieve a good level of English with its many irregularities and odd pronunciation. Which can for many, in spite of the time and money invested, prove too difficult. For most non-native English speakers communication in English always will be a communication on an unequal level.

On the other hand today tens of thousands people use the, relatively easy to learn, living world language Esperanto as a second tongue. Tons of books are published in it, both translations as well as original literature. Esperanto is a subject at schools and universities around the world. In Great Britain it is introduced at some Primary schools because of its propaedeutic value in language learning (Springboard to Languages). Music from Hip Hop to classic is available, film and theatre is a well used medium of its speakers. Its lively culture has happily embraced the Internet. With more than 200 000 Wikipedia articles and its online self teaching presence “Lernu!”, which gets about 150 000 visitors each month, Esperanto can't be any longer dismissed as a quirky pastime of a few individuals.
The World Esperanto Organization stands today for the promotion of Esperanto and at the same time for the right of everybody to use its own language.

The Oxford author, poet and prized Esperanto writer Marjory Boulton, who celebrated her 90th birthday this year, like the initiator of the once artificial language Zamenhof envisioned a world improved by the equalizing influence of a common auxiliary language.
Both anniversaries reminds us to look anew at the noble but still not yet fully realised vision Esperanto.

La maljuna kinoteatro aparta kaj definite lasta

 

Kiam oni venas de la urba centro kaj marŝas laŭ la strato Cowley Road jam baldaŭ je la maldekstra flanko videblas allogan lumon de domo en flanka strateto. Ĝi eliĝas de la kinejo Ultimate Picture Palast. Jen la ĝusta loko por pasigi vesperon malvarman kaj malsekan, komforte varmigata kaj bone amuzigata.

En la jaro 1911 tiu malgranda kinoteatro estis la dua establita en Oksfordo. La entreprenisto Frank Stuart ricevis permesilon por tio de la najbara restoracio Elm Tree Tavern.

La ŝanĝeliĝaj filmbildoj tiutempe ja estis ankoraŭ nigrablankaj kaj sentonaj, tamen la publiko probable tre amuziĝis. Estis rakontita, ke iutempe 400 infanoj samtempe ĝujis filmon tie.

Sed post ses jaroj la kinoteatro devis fermi, ĉar Stuart estis ordonata al la trupo por servi en la Granda Milito. Ankaŭ la konkurenco kun pli modernaj kaj grandaj domoj nun aperis en la urbo, do la malgranda kinoteatro ne remalfermis la pordojn. Ĝi estis uzata kiel mebla stokejo dum multaj jaroj.

Nur en la jaro 1976 la filmamantoj Bill Heine kaj Pablo Butcher malfermis denove la kinejon sub la nova nomo Penultimate Picture Palast (preskaŭ lasta kinoteatro). Ili elektis aparte provokativajn kaj eklektikajn filmojn por ilia programero ĝis la fermo 1994.

En la somero de la sama jaro la ŝajne rezignita domo estis neleĝe okupita de iom ribela grupo kiu malfermis sian Liberty Cinema-on (Libera Kinejo) por kelka tempo.

En 1997 la Domo, nun kun renovigita fasado, malfermiĝis denove kiel regula kinejo sub la nomo Ultimate Picture Palast (vere lasta kinoteatro) en la pli kaj pli populara areo ĉirkaŭ la strato Cowley Road.
La posedanto ŝanĝiĝis denove en 2009 kaj ankaŭ la interno.

En 2011, post cent jaroj, la loka filmisto Philip Hind produktis la bonan dokumentaĵon The Ultimate Survivor (La vere lasta postvivanto) pri la unika domo.

Hodiaŭ la kinejo estas ŝatata loko, kie oni povas komforte sidi en preskaŭ hejma atmosfero, ĝuji bongustan glaciaĵon aŭ aliajn frandaĵojn de la enĉambra vendejeto, kaj vidi kaj apartajn kaj kutimajn komercajn filmojn. La kinejo ankoraŭ hodiaŭ estas privata entrepreno, sed ne plejparte pro la profito, sed por servi la komunumon kiel loko por filmamantoj kaj amikoj de loka tradicio.

Vizito en decembra botanika ĝardeno

En Oksfordo ne nur abundas verdaj spacoj kiel parkoj kaj komunaj ĝardenaroj aŭ naturaj rezervejoj,  la urbo ankaŭ fieras pro sia konata botanika ĝardeno. Estas la plej maljuna en Britio, kiu tutjare allogas kaj turistajn kaj urbajn vizitantojn. Ĝi estas fondita antaŭ preskaŭ kvarcent jaroj kun la celo:”Antaŭenigi progresadon kaj glori la naturon”. Kiel universitata entrepreno por scienca studo kaj esploro kun siaj kvinmil malsamaj plantspecioj sur du akroj da grundo ĝi estas unu el la plej biodiversaj lokoj sur nia planedo. La ĝardeno konsistas el la enmura ĝardeno kun siaj maljunaj arboj, la malalta tereno kun la bela herbejo kaj akvaj plantoj, kaj la areo kun la novaj forcejoj por tropikaj kaj dezertaj plantoj.
Tutjare valoras viziton ĉi tie. Ne nur eblas esti ĉiam informita pri la ĵusaj plantaj apartaĵoj en la ĝardeno, oni ankaŭ povas partopreni en diversaj temaj eventoj kiel festoj, popularscienca gvidado aŭ pedagogikaj aktivadoj por la tuta familio.
La lasta evento ĉi-jare estis la publika garnado de la kristnaska arbo en la maljuna forcejo. Estas evento, kiam klasoj da lernejaj infanoj aŭ tutaj familioj venas por manverketi el natura materialo de ĝardeno arban ornamaĵaron. Ili uzas frapetojn de abio aŭ pino, petulo- branĉetojn, diversajn semojn, sekigitajn fruktojn kaj iom da kolora papero. La rezulto estas ĉiujare belega.
La kristnaska arbo en la botanika ĝardeno en ĝia tuta apero konvenas tre bone al la natura ĝardena ĉirkaŭo.
Ekstere en la ĝardeno la verdaĵo jam plejparte perdis siajn foliojn sed ĉirkaŭ la kristnaska arbo sub la veterprotekta glaso troviĝas multe da verdaj plantoj kun flavaj kaj oranĝkoloraj fruktoj, nome pampelmusoj, citronoj kaj mandarinoj. Ankaŭ la bela Kristnaska Stelo abunde kreskas ĉi tie. Ĝia latina nomo Euphorbia pulcherrima signifas la plej bela.
En la malantaŭa flanko de ĝardeno oni bedaŭrinde renkontas malĝojan bildon.
La konata kaj tre amata pli ol ducent jaraj Nigra Pino devis esti faligita. Granda amaso da dikaj branĉoj, tranĉitaj en moveblaj pecoj, kuŝas sur la grundo. Nur parto de la kolosa trunko ankoraŭ rekte staras kiel trista monumento.
Antaŭ ne longe je bela trankvila vetero je la komenco de iu festiva subĉiela muzikevento proksime de la impona arbo aŭdiĝis subite laŭta krako. La muzikistoj iom malsekursenteme rapide ekprenis siajn instrumentojn kaj forkuregis. Nur kelkajn minutojn poste du grandegaj branĉoj falis suben. Unu alia, pro sia stranga formo tre ŝatata arbo estis tute damaĝita. Ankaŭ parto de la maljuna alta ĝardenomuro estis detruita. Kia teruro por ĉiuj ĉeestantoj de la festo sed bonŝanco, ĉar neniu vere estis trafita per tio!
Ne antaŭvidebla terura okazo lasas nin en ŝokita stato, sed kiam ni estas denove iom pli trankvila ni kapablas agnoski ĝin kiel parto neevitebla en pli granda kadro de vivo.
Mi certas, ke jam la venontan printempon nova arbo estos plantita.